خودسوزی و پریشانی تالاب خان میرزا زیر فشار توسعه كشاورزی
مبل زیبا: تالاب خان میرزا در استان چهارمحال و بختیاری به مرحله خودسوزی رسیده است. اتفاقی نادر كه آخرین فریاد و اخطار طبیعت برای پیشگیری از فرونشست زمین و بیابان زایی است.
عضو شبكه تشكل های محیط زیست و منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری درباره خودسوزی تالاب خان میرزا در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: خودسوزی تالاب پدیده ای نادر است. یكی از آتش سوزی های نادر در عرصه های طبیعی كه عامل انسانی به صورت مستقیم در آن نقش ندارد. می دانیم كه آتش سوزی های منابع طبیعی كشور بیش از ۹۵ درصد عامل انسانی دارد. یا در اثر یك خطای انسانی است یا یك رفتار عمدی است. ولی این جزو معدود آتش سوزی هایی است كه انسان به صورت مستقیم نقشی در آن ندارد.
هومان خاكپور اضافه كرد: در طول چند سال قبل تنها دو مورد یكی در تالاب پریشان و یكی در همین تالاب از این اتفاق گزارش شده است. معمولا هم علتش این است، وقتی كه تالاب دچار خشكی خیلی شدیدی بشود و سطح آب های زیرزمینی به شدت پایین برود، بعد از فصل خشك تابستان كه به هر حال خشكی تالاب شدیدتر می شود، خاك تالاب ها معمولا خاك های زغال سنگی است كه مواد آلی بالایی دارد و گاز تولید می كند. با نخستین بارندگی ها در فصل پاییز، وقتی آب وارد تالاب بشود سبب یك فعل و انفعالات شیمیایی در زیر زمین می گردد و به صورت خود به خود یك حریق در زیر زمین اتفاق می افتد اما هیچ عوارضی در زمین كه بتوانیم مشاهده نماییم ندارد. یعنی هیچ چیزی روی زمین از آتش نمی بینیم مگر اینكه در طول روز ببینیم جاهایی كه سوراخی در زمین وجود دارد یك گاز بدبویی خارج می گردد كه حالت بخار مانند دارد و گرمای خیلی شدیدی دارد.
وی ادامه داد: معمولا در شب است كه اگر كسی در تالاب حضور پیدا كند می تواند چاله های آتش كه در این سوراخ ها و حفره های زمین هست را مشاهده كند. شب می توانیم آتش گداخته را واقعا ببینیم و معمولا روی سطح زمین هم اگر پوشش علوفه ای وجود داشته باشد آن هم دچار آتش سوزی می گردد.
این فعال محیط زیست خاطرنشان كرد: هم در تالاب خان میرزا و هم در تالاب پریشان كه شاهد خودسوزی بودیم هر دوشان یك شرایط مشابه دارند. یعنی هم تالاب خان میرزا و هم تالاب پریشان دو تالابی هستند كه قربانی توسعه بی رویه بخش كشاورزی و بهره برداری های غیراصولی از منابع آب زیرزمینی اتفاق می افتد. هر دو قربانی چاه های بخش كشاورزی هستند چون دو تالابی هستند كه رودخانه ای به آنها وارد نمی شود و آب این تالاب ها معمولا از چشمه های اطراف یا از حوزه آبریز اطراف تالاب ها آبشان تامین می گردد و بهره برداری بی رویه ای در بخش كشاورزی در اطراف این تالاب ها اتفاق می افتد.
خاكپور اخطار داد: خودسوزی این تالاب شاید آخرین اعتراض یا آخرین فریادش باشد یعنی آخرین نوع واكنشی كه به رفتارهای ما در مدیریت تالاب یا برخورد ما با محیط های تالابی رخ می دهد این است كه تالاب دچار خودسوزی می شود؛ شاید این آخرین مراحلی باشد كه واقعا بعد از آن فرو نشست زمین و بیابان زایی اتفاق می افتد.
وی یادآوری كرد: جالب است كه همین تالاب خان میرزا تالابی بوده كه حدود دو دهه پیش یك وسعت حدود ۲ هزار و ۸۰۰ هكتاری داشته و مردم محلی منطقه خیلی خوب به یاد دارند كه پرندگان مهاجر در این تالاب می آمدند اما این تالاب را به بهانه توسعه بخش كشاورزی از دست دادیم.
این فعال محیط زیست توضیح داد: در دهه ۶۰ بود كه جهاد وقت با یك كانال زهكش كاملا آب تالاب را تخلیه كرد و تالاب را به زمین كشاورزی تبدیل كرد. در این اتفاق دو هزار هكتار توسعه اراضی كشاورزی داشتیم و چاه های زیادی آنجا حفر شد كه شامل چاه های مجاز و چاه های غیرمجاز بود.
خاكپور خاطرنشان كرد: چاه های غیرمجاز تكلیفشان معلوم است اما نظارتی نیست. متاسفانه روی میزان برداشت چاه های غیرمجاز هیچ كنترلی نیست و هیچ كنتور هوشمندی برای نظارت و میزان مجاز برداشت وجود ندارد. همین سبب شد كه دشت خان میرزا بعنوان یكی از یازده دشت در استان چهار محال و بختیاری كه در شرایط بحرانی است قرار می گیرد و از این میان بحرانی ترین شرایط را دشت خان میرزا دارد كه تا ۷۰ سانتی متر فرو نشست زمین را داریم.
وی تاكید كرد: علیرغم این وضعیت كه به شدت سطح آب های زیرزمینی پایین رفته متاسفانه وزارت نیرو اجازه كف شكنی داده و چاه ها پایین تر رفته اند و حتی آب های پایین هم تخلیه می گردد در حالی كه در خیلی از روستاها كه آب شربشان وابسته به همین چاه ها بوده نیترات آب به شدت بالا رفته و مشكل آب شرب دارند.
عضو شبكه تشكل های محیط زیست و منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری اخطار داد: هنوز الگوی كشت سال ۹۶ ما اشتباه است و با این وضع آنجا برنج كاری داریم و كشت های پر مصرفی مثل لوبیا داریم. با این وضعیت متوجه می شویم هنوز نه مردم، و نه مسئولان منطقه به این درك نرسیده اند كه واقعا شرایط بحرانی است. اگر واقعا باور داشتیم كه شرایط بحرانی است بطور قطع نظارت بیشتری روی میزان برداشت می شد و در بحث مصرف مدیریتی اعمال می شد یا دست كم الگوی كشت رعایت می شد كه متاسفانه هیچ كدام از این اتفاقات نمی افتد.
خاكپور درباره راهكار برخورد با این مشكل اظهار داشت: تنها راه مهار این آتش و خاموش كردنش وارد كردن آب است و هیچ راه دیگری ندارد. این اتفاق هم افتاد و چشمه های بالادست روستاهای اطراف آب را با استفاده از لوله هدایت كردند و یك هفته آب تمامی چشمه ها به همان منطقه وارد شد و آتش خاموش شد. در كوتاه مدت الان باید این اتفاق بیفتد چون واقعا نزدیك یك روستا هم هست و بیم آن هست كه واقعا به زیرساخت های روستا صدمه بزند چون زیر زمین اطلاعاتی در دست نیست كه گستره آتش تا نزدیك روستا رسیده، تا زیر روستا رسیده، یا به كجا رسیده است. واقعا هیچ اطلاعاتی از عمق آتش سوزی در دست نیست و ممكن است غیر از تاسیساتی كه در آن نزدیكی ها هست خطر تهدید جانی هم باشد.
وی ادامه داد: برای دراز مدت واقعا الان زمانش رسیده تا پیش از اینكه خیلی دیر شود و واقعا شاهد فرو نشست های بیشتر در منطقه باشیم و آبخوان ها را از دست بدهیم و با فرو نشست زمین پر بشود كاری نماییم و شاهد یك بیابان زایی در منطقه نباشیم چون واقعا منطقه ای است كه بیش از ۲۰ روستا اطراف همین تالاب است و یك شهر اطراف این تالاب است.
عضو شبكه تشكل های محیط زیست و منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری اخطار داد: اگر واقعا این تالاب دچار فرو نشست بشود و شاهد پدیده بیابان زایی باشیم امكان سكونت در این روستاها و منطقه نیست و بعد بیم مهاجرت گسترده در منطقه را داریم. پیش از اینكه دیر شود باید به سمت مدیریت مصرف برویم و بخش كشاورزی را سامان دهی نماییم، الگوی كشت را رعایت نماییم، واقعا از كشت محصولات با نیاز آبی بالا و پرمصرف مثل برنج جلوگیری نماییم و به سمت این برویم تا چاه هایی كه به صورت غیرمجاز حفر شده پلمپ شوند و چاه هایی كه مجاز هستند یك نظارت و كنتور هوشمند روی آنها نصب شود. حتی اگر بتوانیم باید یك تناوب نكاشت داشته باشیم كه بتوانیم به این آبخوان كمك نماییم به شرایط طبیعی برگردد. بعد باید یك نظارت جدی داشته باشیم كه متناسب با میزان تولید آب در آن منطقه در بخش كشاورزی استفاده نماییم.
خاكپور با اشاره به نگرانی از سوء استفاده طرح های انتقال آب از این اتفاق اظهار داشت: یكی از گزینه هایی كه الان برای این دشت در دستور كار دولتی هاست و با مخالفت ها مواجه شده آن است كه مقرر است صد میلیون متر مكعب از همین تخصیص ونك رفسنجان به همین دشت بدهند. واقعا این نگرانی هست كه این اتفاق خطر انتقال آب را تشدید بكند در حالی كه راهكار اساسی این نیست كه ما واقعا آب منتقل نماییم و با پروژه های انتقال آب مشكل را حل نماییم. باید مدیریت مصرف داشته باشیم و متناسب با میزان تولید آب در منطقه كشاورزی داشته باشیم.
وی خاطرنشان كرد: این یك حقیقت انكارناپذیر است كه پروژه های انتقال آب توهم مصرف تولید می كنند. در همین مطالعات پروژه انتقال آب به دشت خان میرزا هست كه واقعا دوازده هزار هكتار دیگر با این انتقال به اراضی كشاورزی منطقه اضافه بشود. این بسیار خطرناك است. شاید این فقط یك توجیه و بهانه دروغین است كه می گویند آب را می خواهیم برای تعادل بخشی ببریم، در صورتی كه دقیقا در مطالعاتشان دوازده هزار هكتار توسعه اراضی كشاورزی پیش بینی شده و این تازه چیزی است كه روی كاغذ است، وقتی آب برود بیش از این چیزی كه روی كاغذ است در واقعیت توسعه اراضی كشاورزی خواهیم داشت.
خاكپور در انتها خاطرنشان كرد: نه تنها با این انتقال آب دشت احیا نمی شود و تعادل بخشی در دشت اتفاق نمی افتد، بلكه به خاطر این كه توسعه اراضی كشاورزی داریم وضع دشت به مراتب بدتر می شود، حق آبه زیستی تالاب به مراتب بیشتر در معرض خطر قرار می گیرد و بیم نابودی تالاب و بیابانی شدن آن بیشتر می گردد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب